Bác Sĩ Của Bạn Đã Kê Đơn Thuốc Này Chưa? Thuốc SGLT2 Inhibitors Đột Phá Trong Bảo Vệ Tim Thận Cho Bệnh Nhân Tiểu Đường

           TS.BS. Nguyễn Ngô Lê Minh Anh - Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh - Viện Đông Y Hiện Đại Dr Minh Anh

Mối quan hệ giữa bệnh tiểu đường và bệnh thận rất chặt chẽ. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng việc kiểm soát kém bệnh tiểu đường là một trong những yếu tố quan trọng gây suy giảm chức năng thận. Hiện nay, ở Việt Nam, khoảng một nửa số bệnh nhân mới bị suy thận cần phải chạy thận đều do tiểu đường; đồng thời, có rất nhiều bệnh nhân mắc cả tiểu đường và bệnh thận. Do đó, các bác sĩ chuyên khoa thận cũng chăm sóc nhiều bệnh nhân tiểu đường. Trong bài viết này, tôi sẽ trình bày về loại thuốc đột phá được thảo luận nhiều nhất trong những năm gần đây: thuốc ức chế vận chuyển natri-glucose loại 2 (SGLT2 inhibitors).

Thận đóng một vai trò rất quan trọng trong việc điều chỉnh đường huyết trong cơ thể. Glucose trong máu có thể tự do đi qua cầu thận, phần lớn glucose được tái hấp thu trở lại máu thông qua protein SGLT trong ống thận gần, giúp không có glucose trong nước tiểu trong điều kiện sinh lý bình thường. Tuy nhiên, ở giai đoạn đầu của bệnh tiểu đường, lượng glucose được tái hấp thu thông qua SGLT tăng lên, dẫn đến các phản ứng dây chuyền gây siêu lọc cầu thận và các biến chứng khác của bệnh tiểu đường. Vì vậy, một loại thuốc mới cho bệnh tiểu đường là SGLT2 inhibitors đã được phát triển để phá vỡ vòng luẩn quẩn này và kiểm soát đường huyết. Loại thuốc này đã hoàn thành các thử nghiệm lâm sàng qua nhiều giai đoạn và được Cơ quan Quản lý Dược phẩm Châu Âu (EMA) và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt vào các năm 2012 và 2013, trở thành một loại thuốc mới cho bệnh tiểu đường. Tại Đài Loan, thuốc này đã được phê duyệt sử dụng từ năm 2014.

SGLT2 inhibitors là một phát minh đột phá vì cơ chế dược lý của nó không chỉ kiểm soát đường huyết bằng cách bài tiết glucose qua nước tiểu, mà còn giúp giảm BMI, axit uric, áp lực nội cầu thận và huyết áp. Những cơ chế này chính là các yếu tố liên quan đến việc bảo vệ tim và thận. Nhiều học giả đã đề xuất rằng SGLT2 inhibitors có thể không chỉ giúp hạ đường huyết mà còn có tiềm năng bảo vệ tim và thận. Do đó, trong vài năm qua, nhiều nghiên cứu ngẫu nhiên đa quốc gia đã được tiến hành và chứng minh rằng loại thuốc này không chỉ kiểm soát đường huyết mà còn bảo vệ tim và thận.

SGLT2 inhibitors có ý nghĩa đột phá vì chúng đã vượt ra khỏi phạm vi của thuốc tiểu đường. Đối với bệnh nhân suy tim hoặc bệnh thận mạn tính, ngay cả những người không bị tiểu đường cũng có thể có hiệu quả bảo vệ tim và thận. Hiện nay, ở Việt Nam, loại thuốc này cũng đã được phê duyệt sử dụng cho bệnh nhân suy tim và bệnh thận mạn tính không mắc tiểu đường. Các chống chỉ định và tác dụng phụ của thuốc cần được điều chỉnh dựa trên chức năng thận và tim của từng cá nhân. Hãy thảo luận với bác sĩ của bạn và nếu có bất kỳ câu hỏi nào, bạn cũng có thể liên hệ với tôi để thảo luận

Hình 1. Cơ chế hoạt động của chất ức chế vận chuyển natri-glucose loại 2 (SGLT2 inhibitors) ở thận (Nguồn: Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ)

Chất ức chế SGLT2 hoạt động bằng cách ngăn chặn sự tái hấp thu glucose ở thận, tăng lượng glucose được bài tiết qua nước tiểu, từ đó giảm lượng đường trong máu. Cụ thể, SGLT2 inhibitors ức chế hoạt động của protein SGLT2 trong ống lượn gần của thận, nơi mà phần lớn glucose được tái hấp thu trở lại vào máu. Việc ức chế này dẫn đến lượng glucose dư thừa được loại bỏ ra khỏi cơ thể qua nước tiểu, đồng thời giúp giảm áp lực máu và cải thiện chức năng thận.

Chất ức chế SGLT2 không chỉ giúp kiểm soát lượng đường trong máu mà còn có tác dụng bảo vệ thận và tim mạch, làm giảm nguy cơ mắc các biến chứng liên quan đến tiểu đường và bệnh thận mạn tính.

Tóm tắt cơ chế hoạt động:

1. Ức chế tái hấp thu glucose: SGLT2 inhibitors ngăn cản protein SGLT2 tái hấp thu glucose trong ống lượn gần của thận.
2. Tăng bài tiết glucose qua nước tiểu: Glucose không được tái hấp thu sẽ được bài tiết ra ngoài qua nước tiểu.
3. Giảm lượng đường trong máu: Giảm lượng glucose tái hấp thu giúp giảm nồng độ đường trong máu.
4. Bảo vệ thận và tim mạch: Giảm áp lực máu và các biến chứng liên quan đến tiểu đường và bệnh thận.

Việc hiểu rõ cơ chế hoạt động của SGLT2 inhibitors giúp bệnh nhân và bác sĩ có thể sử dụng thuốc một cách hiệu quả và an toàn trong điều trị bệnh tiểu đường và bảo vệ sức khỏe thận

Tài liệu tham khảo 

1. Sodium-glucose linked transporter-2 inhibitors: potential for renoprotection beyond blood glucose lowering? Kidney international 2014 Oct; 86(4):693-700. 
2. Sodium-Glucose Cotransporter 2 Inhibition in Type 1 Diabetes: Simultaneous Glucose Lowering and Renal Protection? Canadian journal of diabetes 2014 Oct;38(5):356-63. 
3. Effect of Dapagliflozin on Worsening Heart Failure and Cardiovascular Death in Patients With Heart Failure With and Without Diabetes. JAMA 2020 Apr 14;323(14):1353-1368.  
4. Dapagliflozin in Patients with Chronic Kidney Disease. N Engl J Med 2020;383:1436-46. 
5. Cardiovascular and Renal Outcomes with Empagliflozin in Heart Failure. N Engl J Med 2020;383:1413-24. 
6. Effect of Empagliflozin on Worsening Heart Failure Events in Patients With Heart Failure and Preserved Ejection Fraction Circulation. 2021 Oct 19;144(16):1284-1294.

 Photo của Nataliya Vaitkevich từ Pexels